پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکان

پروفسورمحمد حسین سلطان زاده

استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

متخصص کودکان ونوزادان

طی دوره بالینی عفونی از میوکلینیک آمریکا

www.ProfessorSoltanzadeh.com

با توجه به نگرش نوين نسبت به سلامت دهان و دندان و اهميت فزاينده آن نزد والدين گرامي ، جهت برقراري سلامت دهان کودک شما و پيشگيري از بيماري و پوسيدگي دندانها، اطلاعاتي ضروري حضورتان ارائه مي­شود.

رژيم غذايي مناسب براي دندانهاي کودکان 

غيراز غذاهاي اصلي ، ميان وعده­هاي غذايي ميتوانند نقش مهمي را در سلامتي يا بيماري دندانهاي کودک ايفا کنند.اگرچه نميتوان کودکان را از مصرف تنقلات منع نمود اما با به وجود آوردن نظمي صحيح در مصرف آنها و رعايت بهداشت مناسب مي­توان از پوسيدگيهاي دنداني پيشگيري نمود.

 توصيه­هاي مهم

* تعداد دفعات مصرف مواد قندي در روز کاهش يابد. بهتر است تنقلات شيرين در يک ساعت مشخص در روز مثلا پس از صرف غذاي اصلي به منظور حفظ اشتهاي کودک براي وعده اصلي صرف شود و بهتر است پس از آن دندانها مسواک زده شود.

*  از دادن ميان وعده­هاي پوسيدگي زا براي بردن به مدرسه خودداري شود.بهترين ميان وعده براي کودکان در مدرسه ساندويچ­هاي حاوي نان و پنير به همراه گردو يا گوجه فرنگي يا خيار ، تخم مرغ، انواع کوکوها يا سالادهاي خانگي و ميوه­هايي مثل سيب، موز، پرتقال، نارنگي و انگور و... ويا سيزيهايي مثل هويج مي­باشند.

*  تاثير قطعي صبحانه بر فعاليتهاي ذهني کودک در طول روز اثبات شده بنابراين، صبحانه وعده غذايي بسيار مهمي است و بهتر است تحت هيچ شرايطي حذف نشود.لازم نيست صبحانه مفصل باشد ولي در هر صورت بايد صرف شود.

J  مثال هايي از ميان وعده­هاي سودمند

شير، نان و پنير به همراه گردو و يا خيار يا گوجه فرنگي، تخم مرغ پخته، ماست، ميوه، هويج، کرفس،آجيل

J  مثال هايي از ميان وعده­هاي پوسيدگي زا

شکلات، آب نبات، بيسکويت­هاي شيرين، کلوچه، برگه ميوه­هاي خشک، شير عسل، شير کاکائو، ادامس­هاي شکردار، پفک، چيپس

اهميت بهداشت دهان و دندان کودکان

دندانهاي شيري از حدود 6 ماهگي شروع به رويش نموده و تا حدود 5/2 سالگي رويش آنها تکميل مي­شود. از طرفي دندانهاي دائمي از حدود 7-6 سالگي با رويش دندانهاي جلويي پايين و اولين آسياي دائمي که در پشت آسياهاي شيري و بدون افتادن هيچ دنداني مي­رويد آغاز مي­شود و تا حدود 12 سالگي با ترتيب خاصي جايگزين دندانهاي شيري مي­گردند.

از آنجايي که تعداد زيادي از دندانهاي شيري تا حدود 12 سالگي در دهان باقي هستند و داراي عملکردهاي مهمي مثل تغذيه و حفظ فضا جهت رويش مرتب دندانهاي دائمي مي­باشند، مراقبت و حفظ آنها تا زمان رويش دندانهاي دائمي جايگزين ضروري است.

·  تميز کردن دندانها از زمان رويش اولين دندان شيري ( حدود 6 ماهگي ) به وسيله مسواک نرم انگشتي و يا گاز مرطوب و بدون خمير دندان بايد اغاز شود و به خصوص پس از هر وعده شير دهي شبانه ، چه با سينه مادر و چه با شيشه شير ، ضروري است.

· چنانچه کودک رژيم غذايي مناسب و متنوع داشته باشد روزانه دوبار مسواک زدن بعد از صبحانه و قبل از خواب با مسواک نرم و به روش افقي توسط والدين کافي است و نخ کشيدن بين دندانها نيز از 3 سالگي توصيه مي­شود.

· به علت عدم تکامل توانايي هاي حرکتي کودک براي انجام دقيق مراقبتهاي بهداشتي ، مسواک و نخ زدن تا حدود سن 8 سالگي بايد توسط والدين انجام شود و تا پايان سنين دبستان تحت نظارت انجام گيرد و گرنه کارائي کافي را نخواهد داشت.

 فلورايد

سابقه فلوراید : در سال1901دندانپزشک جوان آمریکائیMcKay بامشاهده تغییر رنگ ناشناخته دندان ها مواجه شد پس از سال ها تحقیق معلوم شد عامل این تغییر رنگ  فلوروزیس یعنی چیزی جز فلوراید نیست وچیز عجیب تر آنکه پوسیدگی کمتر دندان ها بود واز آن پس به اثر فلوراید در پیشگیری پوسیدگی دندان پی بردند .

منابع فلوراید  :  

   فلوراید در آب ، خاک ، هوا وغذاها گیاهی وحیوانی یافت می شود وقتی فلوراید از طریق آب وغذا وارد بدن می شود 5 در صد آن از طریق روده و50 درصد توسط کلیه ها دفع می شود 45 درصد در استخوان ها ودندان های درحال رشد و تکامل ، بافت های نرم ، جنین ، شیر وبزاق وارد می شود

میزان فلوراید آب آشامیدنی:  

می توان از مکمل های فلوراید قرص ، شربت و قطره  هم استفاده کرد:

 تولد تا 6 ماهگی  صفر

6ماه تا 3 سالگی :         25/0 میلی گرم

3تا 6 سالگی :             5/0 تا 25/0 میلی گرم

6   تا 16 سالگی:     1  میلی گرم تا 5/0 میلی گرم

اثرات موضعی فلوراید :

امروزه صاحب نظران بر این عقیده اند که اثرات موضعی فلوراید بیش از اثر سیستمیک آن است وحتی اگر فلوراید آب آشامیدنی مطلوب باشد باز هم توصیه می شود که فلوراید تراپی موضعی هم انجام شود . اثر سیستمیک فلوراید بیشتر درزمان تکامل دندان ها رخ می دهد که این دوره هم کوتاه است استفاده موضعی فلوراید به طرق مختلف ومکرر می تواند مورد استفاده قرار گیرد ودارای اثر تجمعی است واثر مضر  فلورزیس را ندارد

فلورايد عنصري طبيعي است که اگر به ميزان مناسب در اختيار دندان قرار گيرد آن را مقاوم کرده و به پيشگيري از پوسيدگي دندان کمک مي­کند.

ü استفاده از خمير دندانهاي فلورايددار در کودکان بالاي 2 سال به ميزان خيلي کم ( به اندازه نخود ) و کاربرد دهان شويه­ هاي حاوي فلورايد فقط در کودکان بالاي 6 سال توصيه مي­شود.

ü کودک نبايد مواد حاوي فلورايد را بلع نمايد زيرا ممکن است موجب عوارض متعددي نظير ميناي لکه دار، مشکلات استخواني يا مسموميت شود بنابراين نظارت والدين بر مصرف اين مواد در کودکان ضروري است.

ü ژل يا مواد موضعي که توسط دندانپزشک در مطب بکار برده مي­شود حاوي غلظتهاي بالاي فلورايد مي­باشد و معمولا هر 6 ماه استفاده مي­شود.

فيشورسيلانت

براي پيشگيري از پوسيدگيهاي شيارهاي عميق روي دندانهاي آسياي دائمي و گاها شيري که ممکن است عمق آنها با مسواک تميز نشود، موادي به نام فيشورسيلانت به کار برده مي­شود که اين شيارها را مي­بندد و از پوسيدگي آنها پيشگيري مي­نمايد.

• اقدامات پيشگيرانه فلورايد و فيشورسيلانت جايگزين اقدامات بهداشتي روزانه مسواک و نخ زدن نمي­باشد و فقط مکمل آنها است.

دندانپزشکي بيمارستاني و آرامبخشي

برخي از کودکان به علت سن کم، اضطراب زياد و مشکلات جسمي يا ذهني، قادر به تحمل و پذيرش درمانهاي دندانپزشکي به طور معمول نمي­باشند.

درمانهاي لازم براي اين بيماران را مي­توان با آرامبخشي داروئي يا تحت بيهوشي عمومي توسط متخصص اين کار، به سادگي و با کمترين استرس انجام داد تا با برقراري سلامت دهان و دندان اين افراد، تغذيه مناسب، رشد کافي و سلامت عمومي آنها نيز تامين گردد.

امید که سودمند واقع گردد:

بابای آرتمیس